تجارب آماده سازی اطلاعات در شبکه ابیاری تحت فشار گرادیان

تجارب آماده سازی اطلاعات در
شبکه آبیاری تحت فشار گردیان

فناوری در بخش کشاورزی متناسب با توسعه خواسته های بشر ، در حال پیشرفت است. احیا اراضی نامناسب، افزایش بهره وری از اراضی موجود و توسعه کشت مکانیزه به همراه شبکه های آبیاری از جمله دست آوردهای سال های اخیر به شمار  می رود. در مجموعه شبکه های آبیاری ، شبکه های تحت فشار از پیچیدگی بیشتری برخوردار هستند و هنگامی که چنین شبکه ای در اراضی وسیعی اجرا شود با افزایش تعداد قطعات زمین ، تعداد شیرها و دیگر عوامل موثر ، مدیریت و نیز تصمیم گیری دشوارتر خواهد شد. در چنین شرایطی برای مدیریت بهینه منابع و تخصیص بجای آنها، راه حل اساسی در بکارگیری GIS بعنوان ابزار مدیریت، بهره برداری و تعمیر و نگهداری شبکه آبیاری تحت فشار، منتهی خواهد شد.

بعنوان اولین تجربه مدیریت مکانیزه یک شبکه آبیاری تحت فشار، پیاده سازی یک برنامه کاربردی در سال 1379 برای شبکه آبیاری گردیان آغاز گردید. شبکه آبیاری تحت فشار گردیان در شرق جلفا و در حاشیه رود ارس، جدیدترین و یکی از بزرگترین مجموعه ها در نوع خود به شمار می رود. این شبکه با 716شیر و 315 هیدرانت، در طول 163هزار متر در سطح 1133 هکتار گسترده شده است. تعداد 841  مزرعه و باغ از نواحی مسطح تا دامنه های پر شیب گسترده شده اند. برای مدیریت این شبکه آبیاری، طرح نمونه (Prototype) برنامه کاربردی برای سازمان مدیریت اراضی بانک کشاورزی تولید گردید.

در این طرح اطلاعات مکانی مزارع و خاکشناسی کل  اراضی  به صورت پلی گن دارای داده توصیفی آماده سازی شد. علاوه برآن بخشی از شبکه تحت فشار شامل لوله ها ، شیرهای قطع و وصل و شیرهای جانبی (هواگیری ، تخلیه و ...) ایستگاه های پمپاژ ، به شکل عوارض خطی و نقطه ای دارای اطلاعات توصیفی آماده سازی گشت. مجموعه داده های پیش گفته در غالب برنامه کاربردی مدیریت اطلاعات به کارفرما ارائه گردید. پردازش و ویرایش داده های پایگاه داده و اطلاعات غیرمکانی از طریق برنامه نویسی در محیط دلفی صورت گرفت. اطلاعات مکانی شامل عوارض مختلف به همراه داده های توصیفی هر عارضه در محیط ArcView سازماندهی شده و ابزارهای لازم جهت دستیابی به اطلاعات و عوارض دلخواه توسط زبان Avenue مدیریت گردید.

طول	تعداد	نوع
4346	13	کانال
13532	903	هیدرانت
13694	38	انتقال
22218	129	توزیع
48798	837	اصلی
119683	2173	نیمه اصلی
150361	2357	فرعی

تعداد	نوع
716	شیر
611	استقرار
315	هیدرانت
12	کنترل مرکزی
9	ایستگاه پمپاژ

 با اتمام فاز اول ، مراحل آماده سازی کل شبکه آبیاری آغاز شد و طی این مرحله با تعمیق  خواسته های کارفرما نحوه سازماندهی موضوعات و عوارض مورد بازنگری قرار گرفتند. در مرحله قبلی شیرها و لوله ها بصورت لایه های مستقل آماده شده بودند. دسترسی به عارضه ای بر اساس عارضه دیگر از طریق انتخاب مکانی برنامه ریزی شده بود. مثلا برای انتخاب شیر های واقع در روی یک لوله خاص لازم بود ابتدا لوله مزبور انتخاب شده و سپس تمامی شیرهای متقاطع با لوله انتخاب شده که در لایه دیگری قرار داشتند از طریق select by theme  انتخاب شوند.

 در مرحله جدید ، برخلاف مرحله قبل و بر اساس نظر "مجری پیاده سازی سیستم"، شیر ها و لوله ها در یک لایه اطلاعاتی و بصورت Coverage سازماندهی شدند. بدین ترتیب با باز شدن یک شیر اجازه عبور جریان با حداقل عملیات در سیستم فراهم می گردد. بر این مبنا مشخصات هر جزء سیستم بصورت داده توصیفی (Attribute) مجزا تفکیک و وارد گردید.

برای ایجاد این مجموعه لوله ها بصورت خطوط سازماندهی شدند. هر لوله در محل اتصال به لوله بعدی اعم از هم نوع یا ناهمنوع برش داده شد و بدین ترتیب یک گره ایجاد می شود که دو خط را به یکدیگر متصل می سازد. در مناطقی که یک لوله اصلی به یک لوله نیمه اصلی متصل می شود یک شیر وظیفه برقراری ارتباط را ایفا می کند. این شیر عملا همان گره است که بر حسب داده ها توصیفی از دیگر گره ها تفکیک شده است. این گره ها بصورت عوارض دیگری نیز ظاهر می شوند، از جمله ایستگاه های پمپاژ که لوله های انتقال یا توزیع را تغذیه می کنند نیز همان گره ها هستند که با داده توصیفی دیگری از شیرها تفکیک می شوند. علاوه بر این کنترل های مرکزی که وظیفه تصفیه آب را بعهده دارند نیز در همین گروه واقع شده اند.

نکته دیگری که می بایست به آن در شبکه های آبیاری بدان توجه کرد این است که آماده سازی داده ها برحسب نقشه های کاغذی مستلزم ارتباط مداوم با کارفرما است. چرا که بسیاری از داده ها تا هنگام ورود به سیستم مورد ارزیابی دقیق قرار نگرفته اند. تعداد از کد ها ممکن است تکراری بوده و یا ترکیب کد ها منجر به تولید کد تکراری گردد. از سوی دیگر معمولا اطلاعات نقشه ای مربوط به فاز طراحی است ولی ضمن اجرا تغییراتی در طرح داده می شود. بنابراین لازم است اطلاعات زمان اجرا ( As Build ) در اختیار گروه آماده سازی اطلاعات قرار گیرد. در این صورت طول برخی از لوله ها تغییر یافته و بعضا قطر آنها نیز ممکن است با طراحی تفاوت داشته باشد. بدین ترتیب پیش از اعلام زمان وهزینه آماده سازی اطلاعات می بایست موارد ذکر شده را مد نظر داشت.

در پایان لازم است از آقای مهندس علیرضا دهقان مدیر طرح به منظور فراهم آوردن زمینه نگارش مقاله تشکر شود. از آقای مهندس مجید شاطری مجری پیاده سازی سیستم که الگوی سازماندهی اطلاعات را طراحی نمودند، سپاسگذاری می گردد.

منبع:مقاله بهنام محمودیان